Khi khám phá vũ trụ, rất ít người nhận thức được bản chất của “ý thức”, thậm chí các nhà khoa học còn cho rằng cơ chế hình thành “ý thức” là một bí ẩn mà con người không bao giờ có thể giải đáp được.
Ở thời điểm hiện tại, mọi nghiên cứu về ý thức đều không thể tách rời khỏi bộ não. Nói một cách thẳng thắn thì toàn bộ quá trình nghiên cứu về ý thức của con người đang cố gắng tìm hiểu về cơ chế hoạt động của bộ não. Đây là một lĩnh vực nghiên cứu vô cùng khó, thậm chí là không thể tự mình thực hiện được. Ý thức cũng liên quan đến sự sống và cái chết, những vấn đề cơ bản như vậy, cả nhân loại đã trải qua hàng ngàn năm mà vẫn chưa tìm ra được bản chất của vấn đề này.
Tuy nhiên, cơ học lượng tử đã mở ra một hướng đi mới, lý thuyết này vốn nhằm mô tả thế giới vi mô nhưng thực tế đã cung cấp cho chúng ta một góc nhìn mới về sự sinh ra và chết đi của ý thức.
Ý thức đề cập đến hoạt động của một mạng lưới thần kinh cấp cao về nhận thức, lý luận, hiểu biết và tự nhận thức. Mặc dù hiện tại chúng ta chưa thể hiểu được đầy đủ nguyên nhân của ý thức, nhưng theo nhiều nghiên cứu trước đây, không chỉ con người có ý thức mà một số loài động vật còn có khả năng tự nhận thức, bởi vì động vật không chỉ có thể thể hiện trí nhớ cảm xúc và một số kỹ năng xã hội nhất định mà thậm chí ở một vài khía cạnh chúng còn tỏ ra hoạt động tốt hơn con người. (Ảnh: Zhihu)
Theo giải thích của cơ học lượng tử, mọi thứ trong vũ trụ về cơ bản đều được cấu tạo từ thông tin và năng lượng, và những thứ này đều bất tử. Cái chết của con người đúng hơn chỉ là cái chết về thể xác theo nghĩa vật lý, nhưng tất cả những thứ tạo nên con người – các nguyên tử sẽ không biến mất khỏi vũ trụ; chúng sẽ kết hợp lại thành những thứ khác sau cái chết về mặt vật lý.
Nếu đặt bộ não con người dưới kính hiển vi, chúng ta sẽ thấy rằng nó thực sự được cấu tạo từ vô số tế bào. Mỗi tế bào được tạo thành từ các hạt cực nhỏ. Nói cách khác, bộ não của chúng ta thực chất là một hệ thống phức tạp bao gồm vô số hạt cực nhỏ. (Ảnh: Zhihu)
Ý thức có thể được coi là thông tin ở một mức độ nhất định nên từ góc độ cơ học lượng tử, ý thức có thể tiếp tục tồn tại sau khi cơ thể con người chết đi, nhưng điều này vẫn chưa được xác nhận. Ngoài sự bất tử của ý thức, lý thuyết vũ trụ song song lượng tử liên quan đến cơ học lượng tử còn tin rằng có vô số vũ trụ bên ngoài vũ trụ của chúng ta, trong những vũ trụ này, sự sống của chúng ta tiếp tục tồn tại dưới những hình thức và trải nghiệm khác nhau. Thực tế, ở một vũ trụ nào đó, chúng ta có thể đã chết, nhưng ở một vũ trụ khác, chúng ta có thể vẫn còn sống.
Họ thậm chí còn tin rằng mọi quyết định của mọi người sẽ khiến vũ trụ bị phân chia, từ đó tạo ra một vũ trụ lượng tử song song khác với vũ trụ hiện tại, nếu hiện tượng này tồn tại thì số lượng vũ trụ có thể sẽ là một con số vô cùng lớn.
Một số nhà khoa học tin rằng sự vướng víu lượng tử có thể là cơ chế then chốt trong sự xuất hiện của ý thức. Họ tin rằng có rất nhiều kênh cực nhỏ trong não người, chẳng hạn như vi ống, tế bào thần kinh, khớp thần kinh, v.v. Các hạt trong những ống cực nhỏ này có thể bị vướng víu trong những điều kiện nhất định và tạo thành một hệ thống lượng tử khổng lồ trong não. Và khi chúng ta suy nghĩ hoặc cảm nhận, chúng ta quan sát hệ lượng tử này, khiến nó sụp đổ vào một trạng thái nhất định và tạo ra trải nghiệm chủ quan. Nói cách khác, ý thức là một hiện tượng lượng tử được tạo ra bởi sự tương tác của vô số hạt vướng víu. Lý thuyết này được gọi là lý thuyết ý thức lượng tử, cố gắng sử dụng cơ học lượng tử để giải thích bản chất và cơ chế của ý thức. (Ảnh: Zhihu)
Trên thực tế, một số nhà khoa học đang nghiên cứu mối quan hệ giữa sự sống, ý thức và vũ trụ. Thuyết sinh tâm do nhà khoa học người Mỹ Robert Lanza đề xuất tin rằng không phải vũ trụ tạo ra sự sống mà chính sự sống tạo ra vũ trụ. Trong lý thuyết này, hoạt động có ý thức của các sinh vật sống là điểm khởi đầu của vũ trụ, còn một vật thể như bộ não hay cơ thể chỉ là một “modem” nhận tín hiệu bên ngoài và chuyển đổi thành trải nghiệm cuộc sống. Trong trường hợp này, dù modem – bộ não hay cơ thể có biến mất thì ý thức vẫn tiếp tục tồn tại, suy cho cùng thì ý thức là bất tử.
Bộ não con người là một cấu trúc đa quy mô phức tạp, trong đó các phân tử, tế bào và tế bào thần kinh cùng tồn tại. Nó có thể được mô hình hóa như một mạng lưới nhiều lớp, được gọi là nhóm kết nối não bộ. Các tế bào thần kinh lân cận được kết nối để tạo thành cấu trúc cục bộ, và các cấu trúc cục bộ khác nhau tạo thành kết nối để thực hiện các chức năng nhận thức. (Ảnh: Zhihu).
Mặc dù sự xuất hiện và kết quả cuối cùng của ý thức hiện nay vẫn còn là điều bí ẩn đối với chúng ta, nhưng nếu nghiên cứu về cơ học lượng tử có thể đạt được những bước đột phá mới trong tương lai thì có thể xóa mờ hoàn toàn ranh giới giữa sự sống và cái chết.
- Đã xác định được độ tuổi bất hạnh nhất của con người?
- Ý thức con người liệu có tồn tại khi đầu lìa khỏi cổ?
- Lục địa mất tích từ hàng trăm triệu năm trước tái xuất ở Đông Nam Á